Erzincan’ın İliç ilçesinde Anagold Madencilik tarafından işletilen Çöpler Altın Madeni’nde 13 Şubat tarihinde siyanür ve sülfürik asitli döküm tepesinin çökmesi ile toprak kayması oldu. Yaşanan bu faciada 9 işçi göçük altında kaldı. Tonlarca atığın toprağa karıştığı ve bu atıkların çevre felaketine yol açabileceği, kayan toprağı kaldırmak için uzmanlara göre 600 bin kamyonun gerekli olduğu iddiaları ortaya atıldı.
Altının ayrıştırılması sonucu kalan asitli toprak, yaklaşık 200 metre yüksekliğinde ve 30 milyon ton büyüklüğünde bir dağ şekline dönüşmüş ve ciddi geniş çatlarlar oluşan bu zehir tepesi hiçbir önlem alınmadığı için 800 metre su gibi kayarak 9 işçiye mezar oldu. Maden sahası Fırat nehrine 700-800 metre uzaklıkta olduğu için kayan toprağın Fırat’a karışması ve yeraltı suyunun ve nehrin ağır metaller ve siyanürle kirlenmesi endişesi yarattı.
Uzmanlar 1 ton altın elde etmek için yaklaşık 5 milyon ton toprağın ayrıştırıldığını, bu toprağa 7-11.000 ton civarında siyanürün püskürtüldüğünü ve daha sonra bu toprağın yığın şeklinde biriktirildiğini açıklıyorlar. Bingöl-Yedisu fay hattında bulunan maden sahası 2012 yılında Anagold Madencilik Sanayi ve Ticaret A.Ş. tarafından faaliyete geçirildi. Bu şirketin yüzde 80’i SSR Mining adında ABD + Kanada’da yerleşik bir maden şirketine, yüzde 20’si ise Çalık Grubunun sahibi olduğu Libya Madencilik şirketine aittir. Madende 21 Haziran 2022’de siyanür sızmasından dolayı şirketin lisans belgesi iptal edildi. Daha sonra maden 22 Eylül 2022’de yeniden faaliyete geçti.
Anagold Madencilik şirketinin Çöpler maden sahasından 13 yılda toplam 2 milyon 996 bin 168 ons, yani yaklaşık 85 ton altın üretimi gerçekleştirmiş. 2023 yılında üretim 221 bin ons (6.2 ton) olmuş. SSR Mining Şirketi’nin toplam varlığının yaklaşık yüzde 57’sini İliç’teki Çöpler maden işletmesi oluşturmaktadır. Şirketin 2023 yılındaki toplam 707 bin onsluk altın üretiminin yüzde 31.3’ünü Erzincan’daki Çöpler madeninden sağladığı bildiriliyor. (1)
Türkiye’de yılda yaklaşık 40-45 ton altın üretilirken Çöpler maden alanının bu üretimdeki payı geçen yıl yüzde 15 oldu. Alanın payı yıllar içinde yüzde 15 ile 25 arasında değişti.
Şirketin 2023 yılında 221 bin ons altın üretiminden, 2 bin dolar fiyattan bakarsak 450 milyon dolar gelir elde ettiği, bu madenden 2020’den bu yana yaklaşık 1.5 milyar dolar gelir ve 334.6 milyon dolar kar elde ettiği açıklanıyor. (2) Dünyada 1 ons altın üretim maliyetinin 900-1000 dolar seviyesinde, Türkiye’de ise 300-400 dolar olduğu ifade ediliyor. Günümüzde dünyada ticareti yapılan 90 çeşit madenden, 77’sinin ülkemizde olması bir yana, kıyaslandığında altın üretiminde sağlanan kazanç açısından Türkiye’nin avantajı ve yatırım yönünden neden tercih edildiği ortaya çıkıyor.
Bir taraftan Avrupa Birliği Avrupa topraklarında siyanürle altın madenciliğini yasaklarken, ülkemizde 1923 yılından 2002’ye kadar 1186 maden arama ve işletme ruhsatı verildiğini, son 21 yıl içinde ise bu sayının 400 bini aştığını görüyoruz. Ayrıca altın madenciliğinin yarattığı çevre felaketinin, nükleer atıklarla eş değer tutulması, doğaya verilen zarar açısından ülkemizde yaşanan bir başka olumsuzluk ve yanlıştır.
Kaynakça:
(1) Orhan Oğuz
(2) Başak Kaya
