Ömrümün büyük kısmı yaklaşık 50 yılını gurbette geçirdim. Her karşılaştığım muhatabımın nerelisin sorusuna Elazığlıyım derken içimde bir acı duyarak cevap verdim. Elazığlıyım demek yerine Harputluyum deseydim daha çok mutlu olacağımı bildiğimden bu acıyı duyuyordum. Samimi bir ortam olduğunda da Harput üzerine derin sohbetler yaparak bu acımı dindirirdim.
Elâzığ zorlama bir isimdir. Hiç kimse Türkçe zorlama olmadan bu ismin verildiğini söyleyemez. Cumhuriyet öncesi ve sonrasında yapılan çeşitli değişiklikler sonrasında bugünkü halini almıştır. Ben dahil herkes artık bu ismi benimsemiştir. Elâzığ isminin değiştirilmesini teklif etmiyorum. Önce Mamuratü’l Aziz, El-azık son olarak da Elâzığ olmuş olması doğru olduğu manası taşımaz. Yapılacak iş Elâziz olarak kalmasıdır. Elâzığ isminin yakın tarihimizde bile Harput’un sadece bugünkü virane şehirden ibaret olmaması ile meşhurdur. Bingöl, Muş, Erzurum, Malatya, Erzincan, Sivas vilayet sınırlarına kadar uzanan bir kültür çemberi buradaki bütün yerleşim yerlerini içine almaktadır. Kemaliye, Arapkir, Pertek, Çemişgezek, Çermik ve Çüngüş gibi ilçelerin müziklerini Harput musikisinden ayırmak mümkün mü? Bu ilçeleri Elâzığ’a bağlayalım demiyorum. Ama bunların nasıl ve niçin koparıldıklarını da bilmek hakkına sahip olmalıyız. Cumhuriyet tarihimizin en önemli ilim insanlarından olan Yakınçağ tarihçisi Prof. Musa Şaşmaz’ın yazdığı Türkiye’nin idari Taksimatı adlı yayınlanmamış 50 ciltlik eserini incelemenin tam zamanıdır. Hangi yerleşim nereden nereye ne zaman bağlanmış bu muhalled eserde bulmak mümkündür. Harput büyük bir coğrafi alana yayılan idari taksimatı bugünkünün birkaç katıydı diyebiliriz. Tarih böyle bir şeydir işte. Zaman içinde yapılan değişikliklerin sonuçları uzun yıllar sonra ortaya çıkmaktadır. Değişiklerin tahrip ettiği kültür dokusunu toparlama şansı var mıdır? Bence vardır. Ez azından içinden çıktığı kültürü yaşamak ve devam ettirmek isteyenlerin gayretleri gelecek için ümit vermekten daha ötededir.
İçel/Mersin, Antakya/Hatay, Kocaeli/İzmit, Adapazarı/Sakarya hala kullanılmaktadır. Harput/Elâziz niçin kullanılmasın? Bunun kime ne zararı vardır. Çok zor bir iş değildir. TBMM’ de çıkacak bir yasaya bir madde eklemek suretiyle bu iş kolayca çözülür. Ancak bu işin bir de siyasi yönü vardır ki kimse bundan nasiplenmek için hareket etmemelidir. Elâzığ’ın mevcut milletvekillerinin bu iş için güçleri yeter. Ancak, kamuoyunun da istekli olduğunu göstermesi gerekir. Başta adına sivil toplum kuruluşları denilen sendikalar, odalar, vakıflar, dernekler, basın kuruluşları bu hayırlı faaliyeti bütün bir Elâzığ halkına mal etmelidirler. Yani herkes ellini taşın altına koymalıdır.
Harput ilin adı olur. Elâziz merkez ilçenin adı olarak kalır. Böylece tarihimize saygımızı göstermiş olmanın mutluluğunu yaşarız. Harput Artuklu devletine başkentlik yapmış muazzam bir kültür hazinesinin bulunduğu mekândır. Elâzığ’a bağlı bir mahalle olmaktan bu şekilde kurtarılabilir.
Tarihte yaşadığı yüksek kültür sınırlarına kavuşma şansını yakalar. Çocukluğumda çok iyi hatırlıyorum. Yaşlılar Elâzığ’ a gidiyoruz demezlerdi. Harput’ a gidiyoruz derlerdi. Harput yeniden canlandırılmalıdır. Harput adının vilayet adı olarak değiştirilmesini sağlayanlar tarih hayırla yad edecektir. Buradan bütün ilgililere açık bir şekilde davet ediyorum. Bu hizmet bir tarih severlik ve geçmişi yaşatma arzusundan başka bir şey değildir. Yapacağınız yollardan, barajlardan, fabrikalardan, okullardan daha az bir hizmet olmadığını göreceksiniz.
Tarihimizin bize bahşettiği muazzam Harput Kültürü böylelikle halkımızın gönlünde yeniden yeşererek gelişecektir. Belki o zaman kayabaşında elini kulağına götürüp hoyrat okumanın hayalini yaşarız. Hoyrat, Harputlu için arkadaştır dertleşme aracıdır yolda giderken yoldaşıdır sırdaşıdır. Artuklu coğrafyası ya da Harput coğrafyasında hoyrat okunmayan bir göstermek zordur. Musikiye eskiler ilmi musikiyi şerif derlermiş ki çok doğru bir tabirdir. Musikinin ilim olduğunu savunmaya bile gerek yoktur. Harput musikisini doğuran ortaya çıkaran yayan da Harput Kültürüdür. Kaynak daha derinlere ve eskilere dayandırmak gerektiğine inanıyorum.
Harput’un musikiden ibaret olmadığını Harput ismini vilayet olarak aldığımızda daha iyi ortaya çıkaracağız. Harput derhal vilayet olarak ilan edilmelidir. (Devam edecek)
12.09.2023
