1.Disleksi(Okuma Güçlüğü):
Disleksi kelimesi zor anlamına gelen dis, okuma veya dil anlamına gelen lexia yani disleksi kelimelerle ilgili zorluk anlamına gelir.
Disleksinin temelinde sesleri fark etme, çözümleme, harfe dönüştürme, kelimeleri tanıma, akıcı okuma, heceleme ve yazmada yaşanan güçlükler, işitsel kısa süreli bellek ve hızlı isimlendirme sorunları vardır.
Disleksi zekadan bağımsız olduğu için disleksisi olan kişiler genellikle sanat ve tasarım, teknoloji bilimi, müzik, pazarlama ve mekanik vs. gibi farklı alanlarda yeteneklere sahip olabilmektedir.
Bireyin yapısı, aile ortamı ve desteği, sosyal faktörler, almakta olduğu eğitimin devamlılığı ve etkililiği, bireydeki disleksinin yapısını değiştirmektedir.
Disleksili bireyler, okuma sırasında çok yavaş okurlar ve basit kelimelerin okunmasında bile çok fazla hata yapabilirler.
Sözcükte yer alan harfleri karıştırırlar, cümle içinde kelimeler iç içe geçmiş gibi ya da kelimeler arasındaki boşluklar yokmuş gibi okuyabilirler.
Hemen örneklendirelim😊
Kelimelerinara sındakiboş luklar buşekil degörü nebi lir.
Bazıhrflr okur kenzorlan abiliyorlar.
Bazenbazıkeliemerinarasınahiçboşlukbırakmazlar.
Disleksili bireyler, öğrenme güçlüğü yaşayan bireylerin en büyük oranını oluştururlar.
Yaşanılan Genel Sorunlar:
· Konuşmayı öğrenmede güçlük yaşama.
· Harfleri ve onlara ait olan sesleri yeterince öğrenememe ve çıkaramama.
· Sözlü ve yazılı dili organize bir şekilde kullanmada zorluk yaşama.
· Yazmada harfleri sürekli karıştırma (b yerine d yazma).
· Sayıları ve harfleri ters çevirme hataları yapma (E yerine 3 gibi, 52 yerine 25 gibi).
· Hızlı- akıcı okumada ve okuduğunu anlamada güçlük yaşama, anlayabilmek için, aynı şeyi birden fazla okumak zorunda kalma.
· Uzun metinleri takip etme ve anlamada zorluk yaşama, okumaktan çok çabuk sıkılma ve okumak istememe.
· Yeni bir dil öğrenmede problem yaşama.
· Kafiyeli kelimeleri anlamada güçlük yaşama (sel, bel, gel).
· Aynı harfle başlayan kelimeleri hatırlamada ve seri bir şekilde kullanmada zorlanma.
· Telaffuz hatalarını çok fazla yapma.
· Nesnelerin adını hatırlayamama ve nesnelerin yerine ‘şey, o, şu..’ gibi genel tabirler kullanma.
· Ön bilgilerini okuma esnasında transfer edememe.
· Zaman ile ilgili kavramları karıştırma (Dün, bugün, yarın) (yarın denize girmiştim 😊)
· Yönleri öğrenme de sorun yaşama, çok iyi bildiği bir yerde bile kaybolabilme (sağ, sol, aşağı, yukarı).
· Yönergeleri takip ve de dikkat etmede zorluk yaşama.
· Yazılan yazıları doğru bir şekilde deftere geçirememe.
· Not alma, mektup yazma gibi, düşünceyi kağıda geçirme tekniklerinde zorluk yaşama
Diskalkuli (Matematik/Aritmetik Güçlüğü):
Diskalkuli kelimesi Yunanca “dis” bozuk-kötü ve Latince “calculare” sayma-hesaplama sözcüklerinden türetilmiş olup, kötü hesaplama anlamına gelmektedir.
Diskalkuli zihinsel yetersizlik ve yetersiz başarı ile açıklanamaz. Diskalkuli zekadan bağımsızdır.
Diskalkulik bireyler basit sayı kavramlarını anlama, kavrama sezgisinden yoksundurlar. Sayısal durumları ve sayılarla işlem yapmayı öğrenmede güçlük yaşarlar.
Yaptıkları işlemlerde doğru cevap veya doğru yöntem kullansalar bile özgüvenleri oldukça düşüktür.
Matematikteki zorluk düzeyi kişiden kişiye değişkenlik gösterir ve hayatın farklı dönemlerinde bireyleri farklı şekillerde etkileyebilir.
Yaşanılan Genel Sorunlar:
· Diskalkulik bireyler matematik sorularını anlamada zorlanır ve geç cevap verir. Ayrıca akranlarına göre daha yavaştır.
· Zihinsel hesaplamada zorluklar yaşar ve basit toplama ve çıkarma işlemlerinde parmaklarını kullanır.
· Sözel işlemleri anlayıp çözüme gitme aşamasında tıkanıklık yaşar. Soruyu anlamak için çabalamaz.
· Tahmin etmede ve yaklaşık cevap vermede güçlük yaşar.
· Daha önce çok iyi öğrendiği işlemleri çok hızlı unutur.
· Sayarken sayıların sırasını şaşırır.
· Çarpım tablosunu öğrenmede güçlük yaşar.
· “+/-/x/” gibi sembollerin anlamını hatırlamada güçlük yaşar.
· 9×9=81 gibi bir sorunun cevabını bulmak için tüm çarpımları ezbere okur.
· Birden fazla işlemli problemlerde işlem sırasını kavrayamaz ve işlemlerin yapılışlarını karıştırır.
· 25 ile 52 arasındaki fark hakkında karışıklık yaşar, sayılardan birini diğerinin yerine kullanır.
· “+” ve “×” işaretlerini karıştırır.
· Problem çözerken sayfa düzeni sağlamada güçlük yaşar.
· “8-5” ile “5-8” farklarını karıştırarak iki durum için de “3” cevabını verir.
· Sayıları yuvarlamada güçlük çeker.
· Kesirler konusunu anlamada zorluk yaşar.
· Basit geometrik şekilleri çizemez ve tanımlayamaz.
· Analog saatleri okumakta zorlanır.
· Gün, hafta, ay, mevsimler vb. kavramları anlamada güçlük yaşar.
· Stratejik planlamada beceri eksikliği yaşarlar (satranç, dama vs. gibi).
· İşlemleri mekanik olarak yapabilir ancak işlemi nasıl ve niçin yaptığını izah edemez.
Disgrafi(Yazılı Anlatım Güçlüğü):
Yunanca ve Latincede zayıf/kötü anlamında kullanılan “dys” ve çizgi/sembol anlamlarında kullanılan “graphia” kelimelerinden oluşan dysgraphia’nın kelime anlamı kötü sembol demektir.
Yazılı anlatım güçlüğü, harfleri kurallarına uygun bir şekilde yazamama, el-göz koordinasyon becerilerini etkin kullanamama, imla, dil bilgisi ve yazım kurallarına uyamama gibi yazma alanında karşılaşılan güçlüklerdir.
Zekadan bağımsız olarak ortaya çıkmaktadır.
Yazılı anlatım alanında güçlük yaşayan öğrencilerin kalem tutmada, kurallarına uygun bir şekilde yazı yazmada sınırlılıklar göstermekte ve yazı yazmaya karşı olumsuz bir yaklaşım sergiledikleri görülmektedir.
Yaşanılan Genel Sorunlar:
· Yazma ve kopyalama hızının oldukça yavaş olması. (Söylenilenleri ve tahtadan geçirilecekleri yazmada hep geç kalma).
· Yazı yazmaktan veya çizim yapmaktan kaçınma, yazarken çabuk yorulma ve yazıyı bırakma.
· İnce motor koordinasyonun zayıf olması ve kalemi ne kadar bastıracağını ayarlayamaması.
· Kalemi yanlış tutma ve kontrol etmede zorlanma.
· Harf boyutlarının ve aralığının bir düzen içinde olmaması ve defter düzeni oluşturmama.
· Düz bir çizgi üstünde yazmada zorluk yaşama ve okunaksız yazma.
· Harfleri ve bazı sayıları tersten yazma ve karıştırma. Ayrıca ses atlama ve ekleme yapma. (4 yerine 7 / E yerine 3 yazma) (Verilenin kelimesini verilen ya da verilenler diye okuma).
· Yazımlarda satır başından başlamama, satır atlama veya ters yönde yazma.
· Dilbilgisi, noktalama işaretlerini kullanma ve kompozisyon oluşturma konusunda güçlük yaşama.
· Büyük veya küçük harflerin ne zaman kullanılacağını kestirememe.
· Kurallı cümle oluşturamama. (Eve/geldi/ali/bugün/erken/ verilen karışık kelimeleri kurallı cümle haline getirmede zorlanırlar).
· Fiilleri ve zamirleri yerinde kullanmada güçlük yaşama. (O değil benim. Ben seni çok sevmiştim öğretmenim).
· Düşüncelerini yazıya dökememe.
· Yazarken kendi kendine konuşma.
· Kelimeler arasında boşluk bırakmama, yanlış heceden ayırarak yazma ya da birkaç parça halinde yazma. (Boşlukbırakmakistem ezler 😊)
· Not: Disleksi okurken bitişik görüp okuma disgrafi yazarken bitişik ve kuralsız yazma karıştırmayın.
Genellikle okuma ve yazma eyleminin başladığı ilkokul döneminde fark edilebilmektedir. Fakat erken tanı durumunda okul öncesi dönemde de fark edilmektedir. Erken tanı ve teşhis her problemde önemli olduğu gibi bu problemde de önemli bir yere sahiptir.
Çocuklarda öğrenme güçlüklerinden biri görülebileceği gibi diğer güçlüklerinde beraber görülebileceği mümkündür.
Öğrenme Güçlüğünün temel nedeni tam olarak bilinmemekle beraber etken unsurları bir önceki yazımda ele almıştım. 😊
Çocuğunuzda bu belirtileri gözlemlemeye başladığınız andan itibaren 6 ay boyunca yoğun bir şekilde devam ettiğini görüyorsanız öncelikle çocuk psikiyatri alanına gitmelisiniz.
Daha sonra Klinik Psikolog/ (RAM destekli) Özel Eğitim Öğretmeni/ Çocuk Doktoru/ Pediatrik Nörolog ve Psikolog destekli olarak çocuğunuza tıbbı ve eğitsel tanı koyulmasını sağlayabilirsiniz.
