İsrail’in Gazze’den sonra Lübnan’ı bombalaması ile savaşın Ortadoğu’da gerilime yol açması ve ardından İran’ın İsrail’e füze saldırısı ile cevap vermesinden sonra yaşananlar küresel piyasalarda deprem etkisi yarattı. Bölgedeki Suudi Arabistan, Ürdün, İsrail ve Irak borsaları Ortadoğu’ya yayılmasından endişe edilen savaş riskinden dolayı küçük hasarlar yaşarken, Türkiye bundan ötürü ağır fatura ödedi. Borsa İstanbul 100 endeksinde iki günlük kayıp yüzde 6.9’u buldu.
Piyasalarda korku endeksi olarak bilinen VIX ise saldırı haberlerinden sonra 20.73 seviyesini test ederek son 3 haftanın en yüksek seviyesini buldu. Uzmanlara göre, İran ve İsrail arasındaki gerilim devam ederse Türkiye varlıklarında satış baskısı devam edebilir.
Sonuçta, Ortadoğu’da yaşanan bu gerilim yatırımcıların güvenini sarsmış, yatırımcıların altın, Hazine bonoları ve döviz gibi daha güvenli varlıklara yönelmelerine neden olmuştur. Dolar 27 Eylül’de 34.150 lira seviyelerinde iken 2 Ekim’de 34.219 liradan işlem gördü. Aynı şekilde Euro günü 37.850 liradan bitirdi. Altının ons fiyatı ilk etapta yüzde 1.5 yükseliş ile 2.673 dolar seviyesine geldi. Salı günü tarihi zirvesini 2.940 liraya taşıyan gram altın yükselişini sürdürdü. (1)
Ortadoğu’daki çatışmaların büyümesi arz koşullarını etkileyeceği endişesi ile petrol fiyatlarını uçurdu. Petrolün varili yüzde 6’yı bulan bir artışla 75.47 dolar seviyesine çıkarak zirveyi gördü. İran’ın düzenlediği füze saldırılarına misillemede bulunması durumunda İsrail’in İran’daki petrol üretim tesislerini hedef alabileceği iddia ediliyor. Uzmanlar Ortadoğu’nun dünyanın en önemli enerji üreticisi ve enerji rezervlerinin yüzde 48’ine ve üretimin yüzde 33’üne sahip olması nedeniyle bölgede yaşanan savaştan ötürü herhangi bir aksama olması halinde enerji arz ve talebini etkileyeceği endişesini taşıyorlar. Dünya Bankası, Körfez ihracatını günlük 2 milyon varil azaltan herhangi bir çatışmanın petrol fiyatlarını varil başına 93-102 dolar arasına çıkaracağını tahmin ediyor. (2)
Yaşanan savaşın yayılabileceği endişesi kripto paraların piyasa değerini de yüzde 4.8 düşürdü. Lider kripto para birimi Bitcoin yüzde 6’ya varan bir düşüşle 60 bin 300 dolar seviyesine kadar geriledi.
Bütün bunların dışında Gazze’nin alt yapısı ve ekonomisi İsrail’in başlattığı çatışmalardan önce zaten sıkıntıdaydı ve nüfusun yüzde 61’i yoksulluk içinde yaşıyordu. Savaş bu koşulları daha da kötüleştirdi. 2023’ün sonuna kadar Filistin ekonomisi 1.5 milyar dolar kaybetti. Bu savaştan 1.8 milyon insan yoksulluğa sürüklendi.(3)
Özetle; bu beklentiler gerçekleşirse, enerji ithal eden ülkelerin ekonomilerindeki boğulma hızlanacak, enflasyondan yüksek faizlere, oradan da olası borçlanmaya kadar birçok kriz ve olumsuzluk yaşanacaktır. Diğer yandan savaşın, bölgede insani krize yol açtığı için yeni bir mülteci dalgasını tetiklemesi bekleniyor. Filistinlilerin kaçışından sonra başkent Beyrut’taki limandan çok sayıda Lübnan’lı ülkeyi terk ederek Türkiye ya da Güney Kıbrıs’a gitmeye başladı. Görünen o ki, bütün bu olumsuzluklar Türkiye’yi de etkileyecektir.
Kaynakça :
(1) Mehtap Ö. Ertürk
(2) Engin Yıldızoğlu
(3) Wikipedia.org
