Elazığ’ın tarihi ve kültürel mirasında önemli bir yer tutan Fırat Kaplumbağası, halk inançlarında bolluk ve bereketin sembolü olarak binlerce yıldır varlığını sürdürüyor. Fırat Nehri çevresinde yaşayan bu endemik tür, bölgedeki geleneksel inanışlarda kutsal bir canlı olarak kabul ediliyor ve Elazığ halkı tarafından özel bir sevgiyle korunuyor.
Elazığ, tarihi geçmişiyle köklü bir yapıya sahiptir ve özellikle Fırat Nehri boyları, Türk yurdu haline geldikten sonra birçok kültürel unsuru içinde barındırmaktadır. Elazığ Kültürünü Koruma ve Yaşatma Platformu Dönem Sözcüsü Aygün Çam, Harput’tan Keban’a, Palu’dan Ağın’a kadar Fırat kültürünün inanç, yaşam ve kültürel değerlerle köklü bir gelenek haline dönüştüğünü belirtti. Çam, Orta Asya’dan Elazığ’a uzanan mitolojik inanışlar arasında bereket sembollerinin öne çıktığını vurguladı.
BEREKET SEMBOLLERİ: KAPLUMBAĞA
Elazığ’daki bereket sembollerinin en önemlilerinden biri kaplumbağadır. Çam, halk kültüründe bereket için kullanılan objeler arasında Melhem ağacı ve üzerlik bitkisinin yanı sıra, bahar aylarında yapılan bazı ritüellerin de yer aldığını ifade etti. Bu ritüeller, Orta Asya Türk topluluklarındaki halk inanışlarıyla paralellik göstermektedir. Ayrıca, kaplumbağa, Türk toplumlarında bolluk, bereket ve uzun ömrün sembolü olarak tarih boyunca önemli bir yer tutmuştur.
HALK İNANÇLARINDA KAPLUMBAĞANIN ÖNEMİ
Eski Orta Asya Türk inançlarında kaplumbağa büyük bir yer tutmuştur. Göktürk Kitabesi’nde bile bu canlıya atıfta bulunulmaktadır. Elazığ halk kültüründe de kaplumbağaya özel bir sevgi ve saygı vardır; birçok evde kaplumbağa figürleri bereket getireceği inancıyla asılmaktadır. Ayrıca, kırsal bölgelerde kaplumbağaya hassasiyet gösterilmekte, ona zarar vermemek için özel bir özen gösterilmektedir. Elazığ’ın Zafran Mahallesi’nde yaşayan Gakgo İsmail, 50 yılı aşkın süredir dağlardan kaplumbağa yavruları toplayarak, onları her türlü kötülükten koruduğuna inanmakta ve ölen yavruları evine asmaktadır.
FIRAT KAPLUMBAĞASI VE TARİHİ ÖNEMİ
Fırat Kaplumbağası, Fırat Nehri çevresinde yaşayan endemik bir türdür. Diğer kaplumbağalardan farklı olarak, yumuşak ve yatay bir dış kabuğa, uzun burun yapısına ve yeşil tonlarında sırt bölgelerine sahiptir. Bu canlı, binlerce yıl boyunca Elazığ’da yaşamaktadır ve Anadolu ile Mezopotamya medeniyetleri için bereket simgesi olmuştur. Harput’a yakın Diyarbakır’da bulunan bir kabartma, Fırat Kaplumbağası figürünün bolluk ve bereket sembolü olarak kullanıldığını gösteren bir örnektir.
4000 YILLIK HARPUT KABARTMASI
Elazığ Harput Kalesi’nde bulunan 4000 yıllık kabartma, bölgenin tarihini yeniden değerlendirmemize olanak tanımaktadır. Bu kabartmada Fırat Kaplumbağası figürü yer almakta ve bu da Fırat Nehri’nin ve kaplumbağanın bölgenin bereket simgesi olduğunu kanıtlamaktadır. Bu figürler, Elazığ’da ve çevresinde, Asurlardan günümüze kadar bereket ve inanç sembolü olarak yaşamaktadır.
Elazığ’daki bu kültürel devamlılık hem Türk mitolojisinin hem de halk inançlarının binlerce yıl boyunca nasıl sürdürüldüğünün açık bir örneğidir.