Ticari yaşamın kaçınılmaz bir gerçeği olan senet; para yerine kullanılan bir ödeme aracıdır. Genellikle ticarette veya kişiler arasında alınan bir malın karşılığında; para yerine senet verilir ve senetle ileri bir tarihte para ödemesi yapılacağı kayıtsız şartsız taahhüt edilir. Öte yandan yine borç alınan bir para karşılığında senet verilir ve senetle ileri tarihte para borcunun ödeneceği kayıtsız şartsız taahhüt edilir.
Senedin; hukuktaki tabiri ile ‘’bono’’ veya ‘’emre yazılı senetin’’ geçerli olabilmesi için belli başlı zorunlu unsurları taşıması gerektiği, bu şartların bulunmaması halinde geçersiz olacağı öngörülmüştür.
Bononun zorunlu unsurları Türk Ticaret Kanunu 776. Maddesinde düzenlenmiş olup buna göre hukuken geçerli bir senet (bono) örneğini paylaşıyorum.
VADE: BİR AY/ ÖDEME GÜNÜ: 01.07.2023/ TÜRK LİRASI:100.000TL/ KURUŞ:--/ NO:--
İşbu emre yazılı senedim mukabilinde 01TEMMUZ2023 tarihinde Sayın Ali KIRKDOKUZELLİ veya emruhavale -- Yukarıda yazılı yalnız YÜZBİN Türk Lirası -- Kuruş kayıtsız şartsız ödeyeceğim. Bedeli malen ahzolunmuştur. İşbu emre yazılı senet vadesinde ödenmediği takdirde müteakip bonolarında muacceliyet kesbedeceğini, Avukat ücreti dahil Mahkeme masraflarını ödeyeceğimi İhtilaf vukuunda Elazığ Mahkemelerinin selahiyetini şimdiden kabul eylerim.
ÖDEYECEK İSİM UNVAN: Veli KIRKDOKUZELLİ/ ÖDEME YERİ: Merkez/ELAZIĞ /V.D. NO.SU-T.C. KİMLİK NO: 12345678901/ KEFİL: ---/ DÜZENLEME TARİHİ: 01.06.2023 / DÜZENLEME YERİ: Merkez/ELAZIĞ İMZA: VK. İMZA: VK.
Örnek bonoyu incelediğimizde; bonunun üzerinde geçerlilik şartlarından biri olan ‘’emre yazılı senet’’ ibaresinin geçtiğini görmekteyiz. Bononun geçerli olabilmesi için ‘’Emre yazılı senet’’ veya ‘’bono’’ ibaresinin senette yazılmış olması gerekmektedir.
Bononun üzerinde ‘’kayıtsız şartsız’’ ‘’yüzbin türk lirası’’nın ödeneceği belirtilmiştir. Senedin geçerlilik şartlarından birisi olan kayıtsız şartsız belirli bir bedelin ödenmesi vaadi şartı böylece sağlanmıştır.
Örnek bonunun alacaklısı (yani lehdarı) Ali KIRKDOKUZELLİ olup geçerlilik şartı olan alacaklının (lehdarın) ad-soyadının senette yazılmış olması şartı yerine getirilmiştir. Eğer alacaklı (lehdar) şirket ise şirketin Ticaret Sicil Kayıtlarındaki tam ismi yazılmalıdır. Şirketin işletmes veya dükkan isminin yazılması halinde senet geçersiz olabilecektir.
Örnek bonunun borçlusu (yani keşidecisi) Veli KIRKDOKUZELLİ olup imzası mevcuttur. Bononun geçerlilik şartlarından borçlunun (keşidecinin) imzasının senette bulunmasıdır. Mühür veya parmak basma kabul edilmemekte senedin geçersiz olduğu kabul edilmektedir.
Örnek bonoda Düzenleme Tarihi 01.06.2023 olarak belirtilmiş olup düzenlenme tarihinin bulunmaması halinde geçersiz olduğu kabul edilmekte, zorunlu unsur olarak kabul edilmektedir.
Örnek bonoda Düzenleme Yeri ‘’Elazığ’’ olarak belirtilmiştir. Düzenleme yeri her ne kadar zorunlu olsa da yazılmamış olsaydı alternatif olarak borçlunun(keşidecinin) adresi düzenleme yeri kabul edilecektir. Eğer borçlunun adresi de senette yazmıyor ise senet geçersiz olacaktır.
Örnek bonoda Ödeme Yeri ‘’Merkez/ELAZIĞ’’ olarak belirtilmiştir. Ödeme yerinin yazılması zorunludur.
Ödeme yerinin açık adres olarak yazılması zorunlu olmayıp sadece il/ilçe yazılması yeterli olacaktır. Eğer ödeme yeri hiç yazılmamışsa düzenleme yeri ödeme yeri sayılır. Eğer ne ödeme ne de düzenleme yeri yazılmamışsa borçlunun(keşidecinin) senette yazılı adresi ödeme yeri kabul edilir. Bu da yazmıyor ise senet geçersiz olacaktır.
Senette vadenin yazılmaması geçerliliğini etkilemez ancak çift vadeli senetler bono vasfında olmaz.
Bedel kaydının yazılmaması bononun geçerliliğini etkilemez ancak senedin veriliş nedeninin ispatı konusunda zorluk yaşatabilecektir. Örneğin Malen yazılması senedi aldığı mal karşılığında verdiği anlamına gelmektedir. Nakden yazılması senedi borç aldığı para karşılığında verdiği anlamına gelmektedir. ‘’Malen’’ veya ‘’Nakden’’ yazılmazsa ileride bir uyuşmazlık yaşanması halinde ispat anlamında zorluk yaşatabilecektir.
Senette faiz yazılabilir ancak yazılmazsa da senet geçerli olacak ve mevzuatta tanımlı ilgili faiz türleri işletilebilecektir.
Bu yazımla sizlerle geçerli bir bono (senet) nasıl düzenlenir, geçerlilik şartları ve zorunlu unsurları nelerdir? Sorularını cevaplamaya çalıştım. Peki bono geçersiz ise ne yapılabilir? Bunu da gelecek haftaki yazımla aktarmaya çalışacağım. Sağlıcakla kalınız…