14 Mayıs genel seçimleri ve Cumhurbaşkanlığı seçiminden sonra yükselişe geçen dövizle Türkiye bir kur şoku yaşarken dolar da 24 lira ile yeni zirve yaptı. Böylece 14 Mayıs’tan bu yana yüzde 16.8 değer kaybı yaşanmış oldu. Yılbaşından bugüne kadar paramızın dolar karşısındaki değer kaybı ise yüzde 20.5’i buldu. Finans çevreleri tarafından Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası’nın lirayı desteklemek için bu yıl yaklaşık 25 milyar liralık döviz rezervini yok ettiği açıklanıyor. Buna rağmen paramızın değer kaybı önlenemedi. Sonuçta, Türk Lirası son 5 yılda dolar karşısında yüzde 80’nin üzerinde kayıp yaşamış oldu. Paramız sadece Dolar ve Euro karşısında değil bir çoğumuzun ismini bile zor hatırladığımız birçok ülkenin para birimleri karşısında da kayıpları büyük oldu. Bir zamanlar 1 Dolar, 1.1 lira ile eşitlenen paramızın uluslararası piyasalardaki itibarı her geçen gün azaldı. Paramız Dünya’da değer kaybeden para birimleri içerisinde şu anda birinci sırada. Dünyanın en değerli para birimleri listesinin başında ise Kuveyt Dinarı bulunuyor. Paramız Dünyada en değerli para birimleri listesinde, 5 yıl önce 18 ve 20’nci sıralarda iken, bugün 44’üncü sırada yer alıyor.
Türk Lirası’nda değer kaybı dolayısıyla bazı Dünya ülkelerinin ve özellikle az gelişmiş bir kısım ülkelerin paraları karşısında bugünkü değeri şu şekilde oluşmuştur. (*)
- 1 Cayman Adaları Doları 28.07 TL
- 1 Azerbaycan Manatı 13.75 TL
- 1 Bulgar Levası 12.87 TL
- 1 Bosna Hersek Markı 12.87 TL
- 1 Gürcistan Larisi 8.96 TL
- 1 Tunus Dinarı 7.53 TL
- 1 Türkmenistan Manatı 6.68 TL
- 1 Papua Yeni Gine Kirası 6.59 TL
- 1 İsrail Yeni Şekeli 6.49 TL
- 1 Katar Riyali 6.42 TL
- 1 Libya Dinarı 4.84 TL
- 1 Brezilya Reali 4.77 TL
- 1 Makao Patakası 2.90 TL
- 1 Güney Afrika Randı 1.24 TL
Paramızdaki büyük değer kaybı nedeniyle Türkiye komşu ülkeler için adeta alışveriş cenneti haline geldi. Bulgarlar ve Gürcüler tüm ihtiyaçlarını karşılamak üzere Edirne’ye, Artvin ve Rize’ye adeta akın etmeye başladılar. Paramızdaki değer kaybı en çok Bulgarlar’a yaradı. Bu ekonomik krizde adeta Bulgarlar Edirne esnafının yüzünü güldürüyor. Türk Lirasının değer kaybı sadece sınır ticaretini değil turizm sektöründe de canlanmaya neden oldu. Paramızın Dolar ve Euro karşısında yaşadığı değer kaybı sadece Avrupa ülkeleri için değil Rus ve İsrail’li turistlerin de sahillerimize akın etmesine yol açtı. Ülkemiz yabancılar için adeta ucuz bir tatil cenneti haline dönüştü. Son yıllarda ülkemize gelen turist sayısındaki artış paramızın birçok dış ülkesinin parası karşısında değer kaybından kaynaklanmaktadır.
Kurun yükselmesi dövize endeksli enerji; petrol ve doğalgaz fiyatlarını artırmanın dışında, tohum, ilaç, gübre, sanayi girdileri ve bunun gibi ithal olan her şeyi pahalandıracaktır. Bu da ekonomide ciddi bir olumsuzluk ve hayat pahalılığı anlamına gelecektir. Böylece kişi başı dolar bazında gelirimiz düştüğü için kendi ülkemizde bile pahalı bir yaşamı sürdürmeye mecbur kalacağız.
Kaynakça:
(*) Hülya K. Oruçoğlu