Özel Öğrenme Güçlüğü Nedir?
Öğrenme güçlüğünün bilimsel tanımı yapılmadan önce toplum tarafından özel öğrenme güçlüğü olan çocuklar, geç öğrenenler ve geriden gelenler olarak tanımlanırdı.
Tüm nörogelişimsel bozukluklarda olduğu gibi özel öğrenme güçlükleri de erken çocukluk döneminde beyin işleyişinin farklılaşmasıyla ortaya çıkar.
Normal zeka veya üstün zeka düzeyine sahip olmalarına rağmen kesin bir nedenle açıklanamayan yetersizlik olarak da tanımlanan özel öğrenme güçlüğü; okuma, anlama, konuşma, dinleme, matematiksel mantık kurabilme, aritmetik hesapları yapabilme, yazılı anlatım becerilerinin kazanılması ve kullanılabilmesinde gecikme ya da bozulmanın olması olarak tanımlanan nörobiyolojik bir bozukluktur.
Yapılan birçok araştırmaya göre öğrenme güçlüğünde kalıtımsal nedenlerin etkili olduğu öne sürülmektedir.
Genellikle özgül öğrenme güçlüğü, erkeklerde kızlara oranla daha yaygındır. (Cinsiyet ayrımını en belirgin yaşadığımız yer maalesef ki özel eğitim kapsamında).
Özel Öğrenme Güçlüğünün Tahmini Nedenleri
(Net değil muhtemel nedenler diyorum).
· Kalıtım (kalıtımın süzgeç görevi görememesine bir kez daha içerleniyoruz ☹).
· Nörolojik etmenler.
· Beslenme yetersizliği.
· Biyokimyasal anomaliler.
· Doğum anı-sırası ve sonrasında oluşabilecek olumsuzluklar.
· Çevresel etmenler.
· Annenin sağlığa zararlı madde kullanımı (Adı üstünde sevgili anneler sağlığa ZARARLI).
Okul Öncesinde Görülen Belirtileri
(3-6 yaş aralığında bu belirtileri bir gözlemleyin derim erken teşhis hayat kalitesini arttırır 😊).
Dil Gelişimi Alanında Görülen Belirtiler:
· Kelimeleri doğru telaffuz etmede güçlük yaşama. (Suya bıvva demesini öğretirseniz bıvva der ben onu kastetmiyorum 😊).
· Kelime dağarcığının çok sınırlı olması.
· Bir şey anlatırken çok zorlanma ve konuşmaktan kaçma.
· Kavram gelişiminde (Büyük-küçük, uzun-kısa, az-çok, iç-dış, önce-sonra vb.) gibi kavramları öğrenmede zorluk yaşama.
· Nesneleri adlandırmada güçlük yaşama. (Doğrusunu öğrettiğiniz halde adlandıramıyorsa).
· Sözcükleri hatırlamakta güçlük yaşama.
Motor Beceriler Alanında Görülen Belirtiler:
· Boyama yapmak istememe.
· Geometrik şekillerin üstünden gitmekte aşırı zorlanma.
· Makası kullanamama.
· Çatal-kaşık kullanmada güçlük yaşama. (Hocam ben Türk geleneklerine uzağım elle yemesini istiyorum diyorsanız, bu maddeyi es geçin siz kendi kültürünüzden devam edin 😊).
· Kalemi yanlış tutma.
Dikkat Becerileri Alanında Görülen Belirtiler:
· Görsel ya da işitsel odaklanma gerektiren etkinlikleri tamamlayamama.
· Aşırı hareketlilik ya da aşırı isteksizlik. (Yapısı gereği sakin çocuklarıma elleşmeyin, anormal derecede isteksizliği olan çocuklara odaklanın😊).
· Başladığı bir etkinliği bağımsız olarak tamamlamada zorlanma. (Aman yavrum sen ağlama, sen yorulma ben yaparım diyorsanız lütfen siz bu şekilde devam edin! Çünkü siz zaten bağımlı bir çocuk yetiştirmek için çıkmışsınız bu yola😊).
Algısal Özellikler:
· Zıt kavramları öğrenememe.
· Sözel yönergeleri anlamakta güçlük yaşama.
· Sınıflandırma, sıralama, gruplandırma becerisini geliştirememe.
· Yönleri karıştırma.
· Mekânı kullanmakta zorluk yaşama.
5.Diğer Alanlarda Görülen Bazı Özellikler:
· Renk ve sayı gibi kavramları öğrenmede zorlanma. (Kırmızıya ısrarla her seferinde pembe diyorsa).
· Zaman ve olay sıralaması gerektiren durumlarda zorlanma.
· Yaşıtlarıyla iletişim kuramama.
· El-göz koordinasyonunu istenilen düzeyde sağlayamama.
Öğrenme Güçlüğüne Sahip Bireylerin Genel Özellikleri: (İlkokul Dönemi)
· Okumayı öğrenirken harfleri birleştirmede zorlanma. (el+le=elle diye birleştiremiyor elel diye okuyorsa).
· Okuma öğrenirken sesleri hissetmede zorluk yaşama.
· Okurken ve yazarken bazı harfleri ya da heceleri atlama veya tersten yazma.
· b-d sesini ayırt edememe (Beş yerine deş yazma).
· Okuduğunu anlamada zorluk yaşama.
· Yazı düzenine uymada zorlanma.
· Olayları anlatırken cümle düzenini koruyamama.
· Hatırlanması gerekenleri çok sık unutma.
· Çarpım tablosunu tam kapasite ezberleyememe.
· Zaman kavramlarını (dün-bugün-yarın) sürekli karıştırma ve saat kavramını öğrenmede zorlanma (Ben yarın parka gitmiştim 😊).
· Muhakeme yeteneğinde güçlük yaşama.
· Sağını ve solunu ayırt edememe.
· Mekânsal algılama ve üç boyutlu düşünmede zorlanma.
· Sakar ve dağınık olma, dikkatini sürdürmesi gereken olaylarda kolay dağılma.
· Bir konuyu defalarca çalışmasına rağmen öğrenememe.
· Sosyal iletişimi başlatmada ve sürdürmede zorlanma.
· Eski bilgilerini yeni ortamlara transfer edememe.
· Motor ve koordinasyon güçlüğü yaşama.
Özel Öğrenme Güçlüğü Tanısı Konulmadan Önce Nelere Dikkat Edilmeli?
· Öncelikle bireyin bilişsel düzeyini saptayabilmek adına zekâ testi ve öğrenme güçlüğü için geliştirilmiş özel testler yapılmalıdır. (Uzman kadronun yer aldığı kurum ve kuruluşlarda).
· Bireyin okul ve günlük yaşama ilişkin performansının kronolojik yaşının önemli düzeyde altında olması durumunda mutlaka aile bilgilendirilmeli.
· Birey hakkında detaylı gelişim öyküsü alınmalı, anne ve babanın genetik yatkınlığı sorgulanmalı. (Eeee katranı kaynatsan olur mu şeker 😊).
· Depresyon, düşük benlik algısı, anksiyete, davranış problemleri öğrenme güçlüğüne eşlik edebileceği için psikoeğitsel değerlendirme de mutlaka yapılmalıdır.
· Öğrenme ve akademik becerileri kullanmaya yönelik güçlüklerin en az altı ay (6 ay) boyunca verilen eğitsel desteğe rağmen devam ediyor olması gerekli.
· Belirtilerin çoğunu 6 ay boyunca gösteriyor olması şart! Sadece birkaç belirtiden yola çıkılmamalı. Tıbbi ve eğitsel tanı konulması için gerekli işlemler ardışık olarak yapılmalı.
· Güçlüklerin okul yıllarında ya da erken dönemde fark edilecek düzeyde olması gibi durumlarda eğitsel tanı konulabilir. (RAM)
· Özel öğrenme güçlüğüne sahip bireye erken tanının konulması bireyin akademik başarısının yanı sıra hayat kalitesinin iyileşmesini sağlayacağından ve de kritik dönemi içine alacağından önem arz eder.
· Erken tanı alıp erken eğitime başlanan bireylerde yaşıtlarına yetişme oranı minimum düzeye inmektedir.
SEVGİLİ EBEVEYNLER AMAN DİKKAT!!!
· Özel öğrenme güçlüğü olan çocuklar akranlarından farklı şekilde ve farklı hızda öğrenirler. (Kıyaslama yapmayın, başkasının seviyesine yetiştirmeye çalışmayın).
· Özel öğrenme güçlüğü olan çocuklar normal ya da normal üstü zeka seviyesine sahiptirler. (Zihinsel bir engellilik kesinlikle değildir).
· Özel öğrenme güçlüğü olan çocuklarda sadece tek bir özel öğrenme güçlüğü türü görülebilirken birden fazla tür de aynı anda görülebilir. (Disleksi, disgrafi, diskalkuli)
· Bir çocukta özel öğrenme güçlüğü olması o çocuğun hiçbir şey öğrenemeyeceği anlamına gelmemektedir. (Doğru eğitimle yaşıtlarının düzeyine erişebilir.)
· Beslenme yetersizliği gelişimsel geriliğe sebep olup aynı zamanda çocukta özel öğrenme güçlüğü oluşmasına da neden olmaktadır. (Hazır ve paket gıdalardan uzak durun)!
· Özel öğrenme güçlüğü olan çocuklara yönelik kalıplayıcı davranışlardan kaçınılmalıdır.
· Özel öğrenme güçlüğü olan çocukların çoğunda en az bir akademik alanda zorluk yaşama, dil ve konuşma problemleri ve dikkat eksikliği ile hiperaktivite bozukluğu da görülebilmektedir.
· Özel öğrenme güçlüğü olan çocukların yaşadıkları akademik güçlükler akranları tarafından dışlanmalarına neden olabilmekte ve çocukların sosyal-duygusal problemler yaşamalarına zemin hazırlamaktadır.
· Özel öğrenme güçlüğü olan çocukların öğrenme hızlarındaki yavaşlık ilkokulun ilk yıllarından itibaren başlayıp üniversite dâhil tüm eğitim kademelerinde de gözlenebilmektedir.
· Özel öğrenme güçlüğü olan çocukların en sık güçlük yaşadıkları akademik alan okuma alanıdır.