Türkiye Kur Korumalı Mevduat (KKM) sistemine geçileceğini 20 Aralık 2021 gecesi yapılan açıklama ile öğrendi. Kur Korumalı Mevduat; Türk Lirası mevduat hesaplarına faize ek olarak kurda oluşacak değişimlerin farkını da vererek yüksek kazanç sağlamayı amaçlayan bir mevduat çeşididir. Sistem iki şekilde uygulanmaktadır. TL mevduatlardan kur korumalı mevduata geçenlere bankalar bir taraftan faiz öderken, kurdaki değişim TL aleyhine olduğunda aradaki fark faize ek olarak Hazine tarafından yani bütçeden ödeniyor. Döviz mevduatı hesaplarını bozdurarak kur korumalı mevduat hesabına geçenlere de yine aynı şekilde ödeme yapılıyor. Yalnız burada farkı Hazine değil Merkez Bankası (TCMB) ödüyor.
1,5 yıl gibi kısa bir sürede KKM hacmi 140 milyar dolar civarına ulaştı. Katılanların dörtte biri Türk Lirası mevduatından, dörtte üçü ise döviz mevduatını bozdurup bu sisteme geçtiler. Sistemin amacı devletin Türk Lirası mevduatı kur artışına karşı sigortalayarak kur riskini üstlenmiş olmak. İdare, kurların sürekli yükseldiği bir ortamda bankaların verdiği faize ek olarak kur farkı ödemek suretiyle dövize dönüşün önünü kesmeyi hedeflemişti. Oysa, bu uygulama ile Hazine’nin üstlendiği ödemeler bütçeye gereksiz bir yük getirmiş ve bütçe açığının büyümesine yol açmıştı. Aynı şekilde TCMB’nin bu uygulamayla dövizden dönerek kur korumalı mevduat hesabı açanlara fark ödemesi banka için bir gider niteliğinde olduğu için gereksiz yere zarar etmesine yol açtı. Bu nedenle yıllardır büyük karlar açıklayan TCMB kur korumalı uygulamanın da etkisi ile 2023 yılını 818 milyar gibi rekor bir zararla kapattı. TCMB’nin bu zararını Hazine’nin karşılaması da yine bütçeye gereksiz bir yük getirmiştir. (*)
Getirilen bu yanlış sistemle, bankaların mevduata ödemesi gereken faizin önemli bir bölümünü Hazine ve TCMB üstlenerek ödemek zorunda kalmıştır. Eski Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati’nin ekonomimize yük olarak getirdiği bu sistemin Mehmet Şimşek’in ekonomi yönetimine getirilmesi ile sonlandırılması düşünülüyor.
KKM dönüşlerinde bu hesaplara agresif boyutlara ulaşan yüksek faiz teklifleri verilerek uygulamadan yavaş yavaş kurtulmaya çalışılmaktadır. Edinilen bilgiye göre, bazı bankalar KKM dönüşünde dövizi önlemek ve TL’ye geçişi sağlamak için müşterilerine yüzde 75’e varan oranlarda faiz teklif ettikleri söyleniyor. Ancak TL’den KKM’ye geçenler cazip faiz oranları ile mevduata daha kolay dönerken, dövizden geçenleri ikna etmek daha zor. 15 Mart 2024 itibariyle 71.6 milyar dolara gerileyen KKM hacminde, TL dönüşlü hesapların payının sıfırlandığı açıklanıyor. Ancak mevcut koşullarda KKM’nin tamamen sıfırlanması epey süre alacak gibi görünüyor. Bu nedenle TCMB bu yıl da kur garantisi ödemelerine devam edecek.
Eski Hazine ve Maliye Bakanı Nurettin Nebati’nin kuyuya attığı KKM taşını bugün çok sayıda insan çıkarmaya çalışıyor. Bu uygulamanın bugüne kadar Hazine’ye yüklediği ciddi mali yük bir yana, bu kamburdan kurtulmak için gösterilen çabalar, verilen ve verilecek yeni tavizlerin ekonomimize yeni yüklerin getirmesine neden olacaktır.
Kaynakça:
(*) Esra Yalçınalp