2023 Yılı Merkezi Yönetim Bütçesi’nde bütçe açığı 660 milyar lira olarak hedeflenmişti. Yılın ilk üç ayında bütçe giderleri yüzde 83 artarken bütçe gelirlerindeki artış yüzde 32’de kaldı. Böylece 2023 Ocak-Mart döneminde bütçe açığı 250 milyar lira oldu. Bu yıl seçim nedeniyle siyasi partilere 3 milyar 550 milyon lira ilave Hazine yardımı yapıldı. Daha önce siyasi partilere verilen 1 milyar 475 milyon lira ile birlikte seçim öncesi partilere yapılan yardım toplamı 5 milyar 26 milyon liraya ulaştı. Oluşan bu bütçe açığına ayrıca EYT, taşeron işçilerinin kadroya alınması, emekli maaşlarındaki ve bayram ikramiyelerindeki artışlar ilave edilecektir. En düşük emekli aylığının 7.500 liraya çıkarılmasının maliyeti 120.8 milyar lira olarak öngörülmüştür. Zammın bu yıla yansıyan maliyeti ise 85 milyar lira olarak hesaplanmıştır. Emeklilerin halen 1.100 lira olan bayram ikramiyesinin 2000 liraya çıkarılması da 24.9 milyar lira ek yük getirecek. TBMM’ye sunulan yeni yasa teklifi ile gündeme getirilen bu artışlar ve diğer iyileştirmelerle bütçeye yüklenen toplam maliyetin 149.3 milyar lira olacağı açıklanmıştır. (*)
6 Şubat deprem felaketi maliyetinin yaklaşık 85 milyar dolar olduğunu düşünürsek önümüzdeki aylarda ek bütçe ihtiyacının kaçınılmaz olduğu ortaya çıkmaktadır. 2023 Genel Bütçe Gelirlerinin 3 trilyon 200 milyar lirasını vergi gelirleri oluşturmaktadır. Bu bütçenin yaklaşık yüzde 82’sine karşılık gelmektedir. Geçen yıla göre vergi gelirlerinin yüzde 225 artışla, 1 trilyon 730 milyar daha fazla alınması öngörülmüştü. Bundan sonra yukarıda belirtilen ek maliyetlerle bütçe açığının büyüyeceği ve yaklaşık 1 trilyon liraya çıkacağı belirtiliyor. Bu açığı kapatmak için daha çok vergi toplanması hedeflenmektedir. Bu nedenle önümüzdeki günlerde yeni vergileri, ek vergi artışlarını, tek seferlik vergi uygulamalarını görmemiz sürpriz olmayacaktır. Bunun ilk uygulamasını 9 Mart tarihinde Kurumlar Vergisi mükelleflerine getirilen ek deprem vergisi ile görmüş olduk. Bazı indirim ve istisnalardan yararlanan şirketler bu tutarların toplamının yüzde 10’u kadar bir ek vergi ödemek zorunda kalacaklardır. Bu düzenleme ile yaklaşık 17 bin mükelleften hedeflenen vergi geliri 70 milyar lira olarak hesaplanmaktadır. İleri ki günlerde elektronik eşya grubunda ÖTV artışlarının olacağı açıklanmaktadır. Bir önceki yıla göre önemli bir artış gösteren vergi gelirlerinin artan bütçe açığının kapatılması için vatandaşlar tarafından ödenecek milyar liralarca ek vergi anlamına gelmektedir. Özellikle 11 ilimizde deprem felaketinden dolayı ortaya çıkan sorunların ve olumsuzlukların giderilmesi karşımıza ciddi bir maliyet çıkartmıştır. Farklı hesaplamalar ile bu maliyetin yaklaşık 85-100 milyar dolar olacağı ifade edilmektedir.
2023 yılı için bütçe giderleri içerisinde toplam 565.6 milyar lira faiz ödemesi hedeflenmişti. Bu yılın ilk üç aylık döneminde borçlanmalara ödenen faiz 100 milyar 727 milyon lira olarak gerçekleşti. Ek bütçe ile büyümesi kaçınılmaz olan bütçe açığının vergi gelirlerindeki artışın dışında borçlanma ile karşılanması, her geçen gün borçlanma faizlerindeki yükselen artışlar nedeniyle yeni bir sorun yaratacağı göz ardı edilmemelidir.
Önümüzdeki yıllarda bütçe açıklarının ek vergi gelirleri veya borçlanma ile kapatılması yerine giderlerde tasarruf sağlanarak çözüm yaratılması daha rasyonel bir davranış olarak değerlendirilmelidir.
Kaynakça :
(*) Erdoğan Süzer