Her yılın Kasım ayında Atatürk’ü düşünürüm! 10 Kasım 1938 tarihi, Atatürk’ün aramızdan ayrıldığı tarihtir. Gazi Atatürk vefatının bir yıl öncesinde, 17 Kasım 1937 tarihinde Elâzığ’a gelecektir. 24 Kasım Tarihi, “Ey yükselen nesil, gelecek sizin eseriniz olacaktır!” tarihi sözünün muhatabı, ‘Öğretmenler Günüdür’
Bugünkü yazımızda/ sohbetimizde, Atatürk Dönemini anlatmaya çalışayım. Cumhuriyetin ilk 15 yılı (1923-1938) Atatürk Dönemidir. Anadolu’da verilen İstiklâl Mücadelesi tarihin nadir yazdığı bir efsanedir! Cephede, yedi düvele karşı; imkânsızı başaran bir milleti daha çetin yıllar, daha çetin bir savaş bekliyordu. O savaşın adı Ekonomik İstiklâl Savaşı! İlk Meclise, onu takip eden ilk on beş yılın tarihi serüvenine bakıyoruz O kadar etkileyici ki, Anadolu baştanbaşa, bir akıl olmuş! Anadolu, omuzunda ki, taşınması o ağır yükü, savaş yorgunluğunu bir kenara atmış; Yeni bir ruhla, bir büyük iman ve iradeyle bir yürek olmuş; Kazanılan bağımsızlığı pekiştiren bir büyük ekonomik seferberlik başlatmış. O seferberliğin ruhunda bütünüyle, her şeyiyle millî olan mensubiyet şuuru vardır! Düşmanın son kalıntıları, İzmir’de temizlenirken; Ege’nin bu şirin şehrinde tarihi kararların alınacağı Türkiye İktisat Kongresi (17 Şubat 1923) toplanıyordu.. Bu toplantıyı bir büyük seferberliğin adımlarını atacak, bu kongreyi, Lozan Antlaşması’nın imzalanması ve Türkiye Cumhuriyetinin ilanı takip edecekti. Cumhuriyetin ilk Cumhurbaşkanı da, Gazi Mustafa Kemal’di. Ve Cumhuriyetle birlikte, İslâm dünyasına model olacak bir büyük kalkınma hamlesi başlıyordu. O hamle ile birlikte ülkenin, ‘yeniden yapılanmasını..’ görüyoruz.. Gazi, Samsun Çarşamba Demiryolu’nun temel atma töreninde yaptığı konuşmalarında, (21 Eylül 1924) milletine tarihi mesajı da veriyordu; “Bu memlekete iki şey gerek. Yol ve Okul!” Ulaşım, ticaretin olduğu kadar ülke kalkınmasının belki de en önemli alt yapısıdır. 1923-1938 Döneminde, ülkenin baştanbaşa demiryolu ağı ile donatıldığını görüyoruz. 24 Mayıs 1924 Tarihi Devlet Demiryolları Müdüriyet Umumiyesi kurulur. Ve bütün ülkeyi baştanbaşa saran bir heyecanla vatan coğrafyası, ‘demiryolu ağlarıyla döşeniyordu.’ Birkaç örnek verelim; Ankara- Sivas demiryolu, Ankara-Eskişehir, Ankara- Kayseri, Kayseri-Sivas, Kütahya-Balıkesir, Samsun-Sivas), Afyon-Antalya, Ankara’dan Elazığ’a uzanan demiryolu… Giderek savaş yorgunluğunu üzerinden atan; ilkeleriyle büyüyen morali ve enerjisi yüksek bir Türkiye görüyoruz! Cumhuriyet hükümetlerinin bu dönemlerde, önemli yapılanmalara imza attığını görüyoruz. 20 Haziran 1927 Tarihinde, Tarım Okulları kurulmasını öngören kanun kabul ediliyor.
21 Nisan 1924 tarihinde, kabul edilen kanun doğrultusunda, Ziraat Bankası’nın üreticilere ilk krediyi açıyor. 28 Mayıs 1929’da, Tarım Kredi Kooperatifleri kuruluş kanunu kabul ediliyor. 8 Mayıs 1929 Tarihinde İlk Toprak Reformu diyebileceğimiz kanun çıkarılıyor.
5 Nisan 1925 Tarihinde, Türkiye’de; Şeker Fabrikalarının kurulmasına ilişkin kanun kabul ediliyor.
Cumhuriyetin İlk Şeker Fabrikası 14 Haziran 1925’de Alpullu’da üretime başlıyor.
Bunu, Uşak Şeker, Eskişehir, Turhal takip ediyor. “Türkiye Şeker Fabrikaları AŞ” kuruldu.
Ticaret ve Sanayi Odalarının kurulmasına dair kanun 22 Nisan 1925 Tarihinde kabul ediliyor.
Bir millî politika çizgisi vardır. Hedefler ve ilkeler vardır. Dokuma sektörüne büyük ağırlık veriliyor.
1 Ekim 1925 Tarihinde Bursa’da temeli atılan, Dokuma Fabrikasını Anadolu’nun değişik illerinde diğerleri takip edecekti. 1929 dünya krizi patlak veriyor! Bu sıkıntılı tarihin hemen akabinde, Millî İktisat ve Tasarruf Cemiyeti’nin (21 Aralık 1929) kurulduğunu görüyoruz. Onu, “Türk Parasının Değerini Koruma Kanunu” (22 Şubat 1930) takip ediyor. Ve Ankara’da Sanayi Kongresi (22 Nisan 1930) Bugün en fazla ihtiyacımız olan, Savurganlıkla mücadele amacıyla 13 Şubat 1926’da, “Men-i İsraafat Kanunu” çıkarılıyor. 15 Ağustos 1925 tarihinde, Kayseri’de tayyare ve motor fabrikası kurulması için Junkers Firması’yla anlaşma imzalanıyor. 6 Ekim 1926’da, bu büyük ideal gerçekleşiyor. Kayseri Uçak ve Motor Fabrikası hizmete açılıyor. 26 Eylül 1926 tarihinde Tayyareci Vecihi Bey, pilot yetiştirmek amacıyla; Yeşilköy’de özel tayyare mektebi açıyor…
Tarih 1934, Kayseri Uçak ve Motor Fabrikası’nda yapılan, Türk yapımı ilk uçak, Kayseri-Eskişehir arasındaki deneme uçuşunu başarıyla gerçekleştiriyor. Sözü özetlersek, Cumhuriyetin ilk 15 yılında; ülkeyi baştanbaşa imar ve ihya etmek amacıyla bir büyük millî mücadele verilmiştir.
Sümerbank, Etibank ile beraber birçok kurum ve kuruluşun tarihleri o yıllara dayanır. Bir millî duruş vardır... Bir millî hâkimiyet anlayışı vardır... Yollar, köprüler yapılıyor... Yer altı ve yer üstü kaynaklarını değerlendiren köklü çalışmalar birbirini takip ediyor. Başta komşularımız olmak üzere birçok ülkelerle önemli ticari anlaşmalar imza altına alınıyor.